Bir mineralin kimyasal yapısı, onun bir tür olarak tanımlanmasında temel bir unsurdur. Bu yapı, mineralin molekülündeki veya kimyasal bileşimindeki atomların türlerini ve oranlarını belirten bir formül ile ifade edilebilir. Gemolojik formüller, mücevher ve değerli taş dünyasında ilgi çeken minerallerin ve diğer malzemelerin kimyasal formülleridir. Örneğin, kuvarsın kimyasal formülü SiO2'dir, yani bir silikon atomuna iki oksijen atomu vardır.
Gemolojik Formüllerdeki Değişimler
Birçok gemolojik formül, parantez içinde virgülle ayrılmış element grupları içerir, örneğin (Fe, Mg). Bu, demirin (Fe) veya magnezyumun (Mg) veya her ikisinin de kristal yapıda belirli bir pozisyonu işgal edebileceğini gösterir. Parantez içinde ilk sırada listelenen element, yapısal sitede daha fazla miktarda bulunan elementtir. Bazı durumlarda bu, türü belirler!
Örneğin, ambligonitin formülü (Li, Na) Al (PO4) (F, OH) şeklindedir.
Ancak, formül (Li, Na) Al (PO4) (OH, F) ise, yeni bir tür olan montebrazit ile karşılaşıyoruz, burada hidroksil (OH) florinden (F) daha fazladır.
Dahası, formül (Na, Li) Al (PO4) (OH, F) ise, sodyum (Na) lityumu (Li) aşar. Bu nedenle, minerali başka bir tür olan natromontebrazit olarak sınıflandırıyoruz.
Doğal olarak, katı çözeltilere bağlı karmaşıklık derecesi çok büyük olabilir. Kristalografik yapısal sitede elementlerin herhangi bir şekilde değiştirilmesi, fiziksel özelliklerde bir etkiye sahip olabilir (veya olmayabilir).
Kirlilikler
Kirlilikler de özelliklerde değişikliğe neden olabilir. İyi bir örnek, beril, Be3Al2Si6O18'dir. Beril genellikle demir (Fe), manganez (Mn), krom (Cr), vanadyum (V) ve sezyum (Cs) gibi elementleri içerir. Bu elementler genellikle çok küçük miktarlarda bulunduğu için gemolojik formüle yazılmazlar. Ancak istisnalar vardır. Örneğin, bir beril örneğinde Cr bulunması durumunda (bize bildiğimiz yeşil rengi veren zümrüt), gemologlar formülde Cr'yi alüminyum (Al) için değiştireceklerini bilirler.
Kristallerde kimyasal değişimler ve renk değişimleri hakkında ayrıntılı bilgi sahibi olmak, burada açıklayabileceğimden çok daha fazla kristal kimyası prensiplerine aşinalık gerektirir.
*Editörün notu: 2006 yılından itibaren, Uluslararası Mineraloji Derneği (IMA) artık hedenbergit türünü kabul etmemektedir. Şu anda ambligonit, montebrazit ve natromontebrazit karışımı olarak kabul edilmektedir.
Çeşitli kuruluşların Kurucu Ortağı ve Başkanı olan Dr. Arem, mineraloji ve gemoloji alanında ömür boyu süren bir kariyere sahiptir. Smithsonian bilim insanı ve küratörü, birçok tanınmış şirket ve kuruluşa danışmanlık yapmış, üretken bir yazar ve konuşmacı olmuştur. Ana faaliyetleri taş kesme ve ticareti olsa da, odak noktası her zaman eğitim olmuştur.
